تالاب انزلی

تالاب انزلی با مساحتی حدود ۲۰ هزار هکتار، از جالب­ترین و بزرگ­ترین زیستگاه­های طبیعی ایران (به لحاظ گیاهی و جانوری) محسوب می­شود و به دلیل قرار گرفتن بین دو اکوسیستم خشکی و دریا از یک سو و دو اکوسیستم آب شیرین و شور از سوی دیگر و همچنین میزان بالای رطوبت و آب، با هیچ یک از تالاب­های ایران قابل مقایسه نیست. لازم به ذکر است، این تالاب جزو اولین تالاب­های ثبت شده در فهرست تالاب­های بین­ المللی کنوانسیون رامسر (سال ۱۳۵۴) می­باشد. مناطق ثبت شده این تالاب در کنوانسیون رامسر شامل تمام تالاب انزلی، منطقه سیاه­کشیم، منطقه حفاظت شده سلکه و سایر آب­بندان­های متعدد محدوده تالاب انزلی است که تفاوت­های فیزیکوشیمیایی، مورفولوژیک، فیتواکولوژی و جغرافیایی چشمگیری نسبت به یکدیگر دارند (تصویر ۱: مرز مصوب تالاب انزلی).

تصویر ۱: مرز مصوب تالاب انزلی (از سایت ژئوپورتال ملی تالاب­های ایران)

سازمان بین­المللی حیات پرندگان[۱] نیز، این تالاب را به عنوان زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده است. این تالاب پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر از جمله حواصیل­ها، اردک­سانان، مرغابی­سانان، کشیم بزرگ، کشیم سایه گردن، یلوه کوچک، کاکایی و … است. همچنین محل تخم­ریزی آبزیان و مهم­ترین منبع تکثیر و تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر می­باشد. معروف­ترین گیاه تالاب­انزلی که شهرت جهانی دارد “لاله تالابی” است، این امر موجب شده است که در برخی موارداین تالاب را “تالاب لاله مردابی” بخوانند. گیاهان تالاب به سه دسته غوطه­ور، گیاهان شناور (عدسک، علف هفت­بند و …) و گیاهان حاشیه­ای (نی معمولی، بارهنگ آبی، لویی، تریکمان آبی، دم اسب) تقسیم­بندی می­شوند. از جمله ارزش­ها و خدمات اکولوژیک دیگر تالاب می­توان به تقلیل ورود آلاینده ها به دریا، تامین­کننده منابع غذایی مختلف برای انسان، ،پرنده نگری و گردشگری اشاره نمود (جدول ۱: برخی از مهم­ترین ارزش­ها و تهدیدهای تالاب انزلی).

تالاب انزلی جزء تالاب­های آب شیرین و ساحلی کشور بوده و دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی است که مهمترین رودهای تامین کننده آن، عمدتا از کوه های تالش سرچشمه گرفته و پس از آبیاری مزارع و شالیزارها به همراه جریان­های سطحی حوضه آبریز تالاب به آن وارد می­شود. رودخانه­های اصلی تالاب انزلی از شرق به غرب عبارتند از: سوسر­روگا، پیربازار­روگا، چپ­خاله، راست­خاله یا نهنگ­روگا و مهدی­روگا یا کلویر­روگا. (تصویر ۲: رودخانه­های منتهی به تالاب انزلی)

تصویر ۲: رودخانه­های منتهی به تالاب انزلی (از سایت ژئوپورتال ملی تالاب­های ایران)

حداکثر عمق آب تالاب در بهار و در نواحی غربی تالاب حدود ۵/۲ متر می­رسد که به دلیل نوسان­های سطح آب دریای خزر متغیر است. حوضه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است که ۹/۵۳% آن را جنگل و مرتع، ۲/۳۳% را زمین­های کشاورزی، ۷/۸% را تالاب، آب­بندان و استخرها و ۷/۳% را سکونت­گاه­های انسانی تشکیل داده­اند (تصویر ۳: مرز زیرحوضه آبریز تالاب انزلی).

تصویر ۳: مرز زیرحوضه آبریز تالاب انزلی (از سایت ژئوپورتال ملی تالاب­های ایران)

این تالاب بین­المللی هم اکنون در فهرست مونترو[۲] قرار گرفته است. قرار گرفتن در این فهرست به معنای این است که تالاب در حال خشک شدن و در معرض خطر است و به مراقبت نیاز دارد. مشکل اصلی تالاب انزلی آلودگی روزافزون آب آن است؛ زیرا تقریبا فاضلاب تمام خانه­های مسکونی و اغلب کارخانه­ها و کارگاه­های صنعتی واقع در اطراف تالاب به­طورمستقیم یا از طریق رودخانه­های منتهی به تالاب وارد آن می­گردند. از دیگر دلایلی که موجب تهدید تالاب انزلی شده، افزایش سطح رسوبات و کاهش عمق تالاب؛ و تغییر کاربری زمین­ها و تبدیل بخشی از اراضی حاشیه تالاب به زمین­های کشاورزی است. همچنین حضور گیاهان مهاجمی همچون آزولا و سنبل آبی که به سرعت رشد کرده و سطح وسیعی از تالاب را می­پوشانند، حیات گیاهان و جانوران بومی را دچار اختلال می­کند (جدول ۱: برخی از مهم­ترین ارزش­ها و تهدیدهای تالاب انزلی). تالاب انزلی با تالاب کوشیرو در پارک ملی کوشیرو­شیتسوگن رابطه همکاری دارد.

جدول ۱: برخی از مهم­ترین ارزش­ها و تهدیدهای تالاب انزلی

(انتخاب شده از طرح میان مدت حفاظت از تالاب از انزلی، از سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۳۰)

[۱]  Bird life Intenational

[۲] Montreux Record (MR)